Devletin beli bükülecek!

Olcay Aydilek

ANKARA- Devletin, her yıl milyarlarca liralık araç geçiş garantisi ödediği, muhalefetin sert eleştirisine neden olan yap-işlet-devret (YİD) yöntemiyle inşa edilen “mega” otoyol ve köprü projelerini üstlenen işletmeci şirketler, ekonomik kriz ve krizin yarattığı belirsizlik ve artan kurlardan etkilenince soluğu bir kez daha Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı'nda aldı. Devlet, aralarında Yavuz Sultan Selim Köprüsü ve Kuzey Çevre Otoyolu, Osmangazi Köprüsü ve İstanbul-İzmir Otoyolu'nun da bulunduğu projeleri üstlenen işletmeci şirketlerin talebi üzerine garanti ödemelerini, 6 ay yerine 3 ayda bir yapma kararı aldı. Ulaştırma Bakanlığı kaynakları, söz konusu kararın kısa süre önce alındığını belirterek, “İşletmeci şirketlerin, garanti ödeme süresine ilişkin talepleri değerlendirildi. Devlet, 3 ayda bir garanti ödemesi yapacak” dedi. 

Türkiye, milyarlarca liralık garanti ödemeleri nedeniyle iktidarla muhalefeti karşı karşıya getiren YİD modeliyle “mega” olarak adlandırılan büyük alt yapı projelerini gerçekleştirdi. Yavuz Sultan Selim Köprüsü ve Kuzey Çevre Otoyolu, Osmangazi Köprüsü ve İstanbul-İzmir Otoyolu ve Avrasya Tüneli, Ankara-Niğde Otoyolu bu yöntemle inşa edildi.

Devlet, yapım ve işletmesini özel sektörün üstlendiği bu projelere, araç geçiş garantisi verdi. Bu projelerde, araç geçiş bedelleri bazılarında dolar, bazılarında da euro olarak belirlendi. Araç geçişleri, garanti sınırının altında kalması durumunda aradaki farkı devlet ödüyor. 

1 yıl 6 aya, 6 ay 3 aya çekildi

Devlet, söz konusu köprü ve otoyollara, 2018 yılına dek garanti ödemelerini yıllık yapıyordu. İlgili yılın ocak ayı dolar kuru esas alınıyor ve garanti ödemesi izleyen yılın nisan ayında tek seferde yapılıyordu.

İşletmeci şirketler, 2018 yılının ağustos ayında dolar kurunda yaşanan şok artışın ardından Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı'na başvurdu. Döviz kurundaki oynaklığa işaret ederek garanti kapsamında yapılacak ödemelerin hesaplama yönteminde değişiklik yapılmasını istedi. Yılın ilk yarısı için ocak, ikinci yarısı için temmuz ayı dolar kurunun esas alınmasını talep etti. Bu talep “uygun” bulundu. 

Önce, Yavuz Sultan Selim Köprüsü'nün işletmecisi ICA'ya ödemeler, 6 ayda bir yapılmaya başlandı. Ardından bu olanaktan Osmangazi Köprüsü-İstanbul-İzmir Otoyolu'nu işleten Otoyol Yatırım AŞ de yararlandı. Otoyol Yatırım AŞ'ye garanti ödemeleri 6 ayda bir yapılıyor. 

YİD projelerini üstlenen şirketler, ekonomik kriz, krizin yarattığı belirsizlik ve kurdaki hareketliliğe işaret, bir kez daha Ulaştırma Bakanlığı'nın kapısını çaldı. Şirketler, 6 aylık sürenin 3 aya düşürülmesini istedi. Ulaştırma Bakanlığı ve Karayolları Genel Müdürlüğü, bu konuda yaptığı çalışmayı tamamladı. Buna göre garanti ödemeleri, 6 ay yerine 3 ayda bir yapılacak. 

Ulaştırma Bakanlığı kaynakları, söz konusu kararın kısa süre önce alındığını belirterek, “İşletmeci şirketlerin, garanti ödeme süresine ilişkin talepleri değerlendirildi. Devlet, 3 ayda bir garanti ödemesi yapacak” dedi. 

Yeni projelerde aylık

Karayolları Genel Müdürlüğü, Ankara-Kırıkkale–Delice ve Antalya-Alanya otoyol projesi ihaleleri, YİD modeli ve kapalı teklif usulüyle gerçekleştirecek. Ankara-Kırıkkale-Delice ihalesi 5 Ekim'de, Antalya-Alanya ihalesi 6 Ekim'de yapılacak. Söz konusu iki projeye, euro üzerinden araç geçiş garantisi verilecek. Bu projelerde, garanti ödemelerinin aylık yapılması bekleniyor.