SGK, belediyelerden prim alacaklarını tahsil edemiyor

AZE Haber Ajansı

YUSUF ZİYA CANSEVER/ VAN- Sayıştay denetçileri, Sosyal Güvenlik Kurumu Başkanlığı’nın (SGK) 2021 yılına ilişkin mali tablolardaki denetimlerde kurumun bazı belediye ve bağlı şirketlerden 2015-2021 yılları arasında 48 milyar 401 milyon 45 bin 668 lira alacağını tahsil edemediğini saptadı. Belediye ve belediye şirketlerinin prim ve prime bağlı alacakların 2015 yılından bu yana artarak devam ettiğinin belirtildiği raporda, “Belediyelerden olan alacakların tahsil edilememesi, aylık tahsilatları düşürmekte ve dolayısıyla kuruma yapılacak devlet katkısını da azaltmaktadır” uyarısı yapıldı. 

SGK, 2021 yılına ilişkin kamu idaresi tarafından sunulan; geçerli finansal raporlama çerçevesi kapsamındaki mali rapor ve tablolarının, “Denetim Görüşünün Dayanağı Bulgular” bölümünde mevzuata uygun olmayan bazı usulsüzlükler görüldü. Yine mevzuata göre hesap kayıtlarından da hataların olduğu vurgulandı.  

Prim alacakları artarak katlandı

SGK’nın bazı belediye ve belediye şirketlerinden süresi içinde prim ve prim alacaklarının gecikme zammı hariç, yıllara göre alacaklar Sayıştay raporuna şu şekilde yansıdı:

"2015 yılına ait; belediyelerden 739 milyon 805 bin 643 TL, belediye şirketleri ve bağlı kuruluşlardan 61 milyon 196 bin 947 TL, gecikme zammı hariç birikimli toplam ise, 801 milyon 002 bin 590 TL; 

2016 yılına ait; belediyelerden 695 milyon 194 bin 061 TL, belediye şirketleri ve bağlı kuruluşlardan da 687 milyon 121 bin 085 TL, gecikme zammı hariç birikimli toplam ise, 1 milyar 546 milyon 908 bin 836 TL;  

2017 yılına ait; belediyelerden 665 milyon 746 bin 239 TL, belediye şirketleri ve bağlı kuruluşlardan 99 milyon 407 bin 333 TL, gecikme zammı hariç birikimli toplam ise; 2 milyar 330 milyon 062 bin 408 TL;

2018 yılına ait; belediyelerden 665 milyon 746 bin 239 TL, belediye şirketleri ve bağlı kuruluşlardan 848 milyon 405 bin 680 TL, gecikme zammı hariç birikimli toplam ise; 3 milyar 975 milyon 776 bin 336 TL;

2019 yılına ait; belediyelerden 1 milyar 326 milyon 181 bin 781 TL, belediye şirketleri ve bağlı kuruluşlardan 2 milyar 428 milyon 873 bin 719 TL, gecikme zammı hariç birikimli toplam ise; 7 milyar 712 milyon 831 bin 836 TL;

2020 yılına ait; belediyelerden 1 milyar 395 milyon 302 bin 559 TL, belediye şirketleri ve bağlı kuruluşlardan 3 milyar 720 milyon 239 bin 101 TL, gecikme zammı hariç birikimli toplam ise; 12 milyar 828 milyon 373 bin 496 TL;

2021 yılına ait; belediyelerden 1 milyar 014 milyon 251 bin 733 TL, belediye şirketleri ve bağlı kuruluşlardan 5 milyar 350 milyon 464 bin 937 TL, gecikme zammı hariç birikimli toplam ise; 19 milyar 188 milyon 090 bin 166 TL."  

Raporda, "Mevzuatta, 5510 sayılı Kanun’un ‘Prim Oranları ve Devlet Katkısı’ başlıklı 81’inci maddesine 17.04.2008 tarihinde 5754 sayılı Kanun’un 48’inci maddesiyle eklenen fıkrada aynen; ‘Devlet, Kurumun ay itibariyle tahsil ettiği malullük, yaşlılık ve ölüm sigortaları ile genel sağlık sigortası priminin dörtte biri oranında Kuruma katkı yapar’ denilmektedir. Belediyelerden olan alacakların tahsil edilememesi, aylık tahsilatları düşürmekte ve dolayısıyla Kuruma yapılacak Devlet katkısını da azaltmaktadır. 

Kurumdan alınan bilgiler ışığında, bu kesinti limitinin Belediyelerin yapılandırma kapsamındaki borçlarının taksitlerine dahi yetmediği, dolayısıyla cari prim alacaklarının tahsil edilemediği ve alacak stokunu arttırmaya devam ettiği anlaşılmaktadır. Sonuç olarak, belediyelerden ve belediye şirketlerinden olan alacakların belediye ve belediye şirketlerinin bütçe imkanları ile ödeyemeyecekleri duruma gelmesini önlemek için yeni oluşacak prim alacaklarının yüzde 40 kesinti limitine dahil edilmeden ayrıca kesilmesine ve belediye şirketlerinin 5779 sayılı Kanun gereğince yapılan kesintiye dahil edilmesine imkân verecek yasal düzenleme yapılması gerekir” denildi. 

Kira bedelleri güncellenmemiş

Rapora göre, kurum tarafından kiraya verilen taşınmazlara ilişkin olarak gerek kira sözleşmelerinden gerekse Borçlar Kanunu hükümlerinden kaynaklanan beş yılda bir yapılması gereken kira güncellemelerinin yapılmadığı tespit edildi. 

Yap işlet devret modeliyle 30 yıllığına Emekli Sandığı Genel Müdürlüğü ile özel bir göz hastanesi arasında yapılan 18.12.2003 tarihli sözleşmede, İstanbul Etilerdeki Nispetiye caddesinde bulunan 12 kattan oluşan ve yaklaşık 14.000 m2 kapalı alana sahip olan hastane binası için aylık kira bedeli 307 bin 900 TL olarak verildi. Söz konusu kira sözleşmesi ve bu esas sözleşmeye dayalı olarak yapılan ek sözleşmelerde "Sandığa ödenecek kira bedellerinin piyasanın altında kalması halinde, her 5 yılda bir gözden geçirilerek piyasa kira seviyesine çıkarılacaktır" hükmüne yer verildi. Ancak bugüne kadar kira güncellemesinin yapılmadığı ortaya çıktı.  

Raporda, “Mevzuatta, 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu’nun 344’üncü maddesinde; ‘Taraflarca bu konuda bir anlaşma yapılıp yapılmadığına bakılmaksızın, beş yıldan uzun süreli veya beş yıldan sonra yenilenen kira sözleşmelerinde ve bundan sonraki her beş yılın sonunda, yeni kira yılında uygulanacak kira bedeli, hâkim tarafından tüketici fiyat endeksindeki on iki aylık ortalamalara göre değişim oranı, kiralananın durumu ve emsal kira bedelleri göz önünde tutularak hakkaniyete uygun biçimde belirlenir” hükmüne yer verildi. 

Raporda, “Kurum ile kiracılar arasında yapılan sözleşmelerin bir kısmında da beş yılda bir kira bedellerinin piyasa değerinin altında kalması halinde güncelleneceğine ilişkin hükümler bulunmasına rağmen Kurum tarafından bu güncellemelerin yapılmadığı tespit edilmiştir” denildi.

Raporda ayrıca, kurum tarafından oluşturulan piyasa araştırma komisyonunun da piyasa koşullarını göz önünde alınmadığına dikkat çekilerek, “SGK İstanbul il müdürlüğünde yapılan denetimde belirtilen bina için 2021 yılı içerisinde aylık 307.900 TL kira alındığı görülmüştür. Söz konusu kira bedellerinin güncellenmesi için ise ilgili yıllarda piyasa araştırma komisyonunun oluşturulduğu, komisyon tarafından bölgede bulunan emlakçılara binanın rayiç bedelinin ne olabileceğinin sorulduğu, emlakçıların ise çevresinde emsali bulunmadığı için bedel verilemeyeceğinin söylendiği, bunun üzerine kira bedellerinin sadece TÜFE oranı dikkate alınarak güncellendiği görülmüştür” ifadeleri yer aldı.