Vatandaş elektriği kıstı, devlet tüketti!

İlknur Yağumli

ANKARA- Elektrik üretimi düşüyor.  Ağustos ayında 31,6 milyar kilovatsaat olan elektrik üretimi, eylül ayında 26,8 milyar kilovatsaate geriledi. Elektrik üretiminde doğal gazın payı azalırken suyun payı artmaya devam etti. Eski TEDAŞ Genel Müdür Vekili Osman Nuri Doğan, fiyatların aşırı yükselmesi nedeniyle vatandaşın elektrik tüketimini zorunlu olarak kıstığını belirterek, bu aşırı artışları önemsemeyen ve tasarruf yapmayan tek grubun resmî kurum ve kuruluşlar olduğunu vurguladı. Doğan, "Bu gurubun tüketimleri eylül ayında yüzde 11,3 oranında artış göstermiştir. Kamu kurum ve kuruluşlarında enerjide tasarruf uygulaması için Enerji Bakanı açıklama yapmış olmasına rağmen henüz uygulamaya dönük bir eylem görülmemektedir. Gelecek aylarda tüketim sanayide ve meskende eksiye dönebilir. Ticarethane ve resmi özel hizmet sektöründe ise tasarruf tedbirleri uygulamaya konulmaz ise bu gurubun tüketim artışı devam eder" dedi. Doğan, ABD'de ve Avrupa'da bu ayın son pazar günü sona erecek olan ileri saat uygulamasına dikkat çekerek,  bu uygulamanın Türkiye'de yeniden gündeme gelmemesi halinde vatandaşın konut tüketimlerinde zorunlu olarak artış olacağını belirterek, "Bu da vatandaşa ilave mali yük anlamına gelecektir" ifadelerini kullandı.

Doğan, TEİAŞ geçici eylül sonu kümülatif elektrik enerjisi üretim verilerini GAZETE DURUM'a şöyle değerlendirdi:

Grafik 1: TEİAŞ 2021 yılı değerleri fiili, 2022 değerleri geçicidir.

(Eylül ayında toplam elektrik üretiminde doğal gazın payı yüzde 22,32 olurken, suyun payı yüzde 23,01'i aştı. İthal kömürün payı yüzde 17 oldu. Yenilenebilir kaynakların payı da yüzde 21,35 olarak kayıtlara geçti. 2021 Ocak-Eylül döneminde toplam 251 milyar 713 milyon kilovatsaat elektrik üretildi. Bu yıl aynı dönemde üretilen elektrik miktarı 249 milyar 378 milyona geriledi. Geçen yıla göre elektrik üretiminde düşüş görüldü.)

Elektrik üretim talebi düştü: TEİAŞ’ın geçici verilerine göre geçen ağustos ayına göre eylül ayında elektrik üretiminin düştüğü görülüyor. Üretim, ağustosta 31,6 milyar kilovatsaat düzeyindeyken, eylülde 26,8 milyar kilovatsaate geriledi. Elektrik üretiminde su, kış aylarında yaşanabilecek doğal gaz krizi veya doğal gaz arzında gündeme gelecek zorluklar dikkate alınarak kontrollü kullanıyorlar. Hidrolikten eylül ayında 4 milyara yakın elektrik üretimi yapıldı. İstenirse hidrolik üretimini aylık 9-10 milyar seviyelerine kadar çıkarabilirler. Doğal gazda sıkıntı olabilir diye suyu depolamaya veya mevcut sevilerinde tutmaya çalışıyorlar. 

Grafik 2: 7 aylık kümülatif tüketim değerleri

Aşırı tarife artışı tüketimi frenledi: Faturalanan tüketimler incelendiğinde EPDK'nın 7 aylık kümülatif tüketim değerlerini gösteren veriler, geçen yılın aynı dönemine göre meskende tüketimdeki artışın yüzde 1,66 olduğunu  gösteriyor. Aynı rapora göre sanayide elektrik tüketimi geçen yılın aynı ayına göre yüzde 0,46 artış gösterdi. Ticarethane ve resmi dairelerin bulunduğu grupta artışın yüzde 11,30 olduğu görülüyor. Konut ile küçük ve orta büyüklükteki ticarethanelerde elektrik fiyatlarındaki aşırı artış tüketimleri frenledi.

Sanayide ve meskende tüketim eksiye dönebilir: Sanayide talep artışı çok düşük. Bunun nedeni dövizdeki artış ve ekonomik daralmadır. Bu süreçten tek etkilenmeyen grup, ticarethane içinde olan, tarifelerdeki aşırı artışları önemsemeyen ve tasarruf yapmayan resmî kurum ve kuruluşlardır. Bu gurubun tüketimleri bu nedenle talepteki düşüşe rağmen yüzde 11,3 oranında artış göstermiştir. Kamu kurum ve kuruluşlarında enerjide bir tasarruf uygulaması için Enerji Bakanı açıklama yapmış olmasına rağmen henüz uygulamaya dönük bir eylem görülmemektedir. Gelecek aylarda tüketim sanayide ve meskende eksiye dönebilir. Ticarethane ve resmi özel hizmet sektöründe ise tasarruf tedbirleri uygulamaya konulmaz ise bu gurubun tüketim artışı devam eder.

Doğal gazda düşüş: Doğal gaz çok pahalı olduğu için mümkün oldukça kullanmamaya gayret göstermek zorundayız. İthal kömür bile doğal gazdan ucuz. Doğal gazdan elektrik üretimi  eylül ayında bir önceki aya göre düştü. Eylül ayında suyun payı  (fazla kullanmadıkları için) 5,5 milyar kilovatsaatten 4 milyar kilovatsaate geriledi. Bu veriler önümüzdeki günlerde elektrikte bir sıkıntı olmayacağını gösteriyor. Ama talebin düşmesi de ülke ekonomisindeki durgunluğu gösteriyor.

İleri yaz saati uygulaması ilave mali yük getirecek: İnsanların alım gücü olmadığı için tüketim alışkanlıkları azalıyor. Tüm Avrupa ve Amerika ülkelerinde uygulanmakta olan ve ekim ayının son pazar günü sona erecek olan ileri saat uygulaması, bu ay sonunda ülkemizde de uygulanmazsa bu, vatandaşın mesken tüketimlerinin zorunlu olarak artmasına sebep olur. Çünkü sabahın köründe kalkıp daha fazla elektrik kullanmak zorunda kalıp, daha da fazla tüketim yapmaya zorlanacaklar ve vatandaş üzerine ilave mali yük gelecektir.