Tayvan karantinası ve küresel açlık krizi

ANKARA- GAZETE DURUM, ABD Temsilciler Meclisi Başkanı Nancy Pelosi'nin Tayvan ziyareti ile Uzak Doğu'da zirve yapan krizi analiz etmeye devam ediyor. Kriz, nereye evriliyor? Tayvan karantinası ve gümrük blokajı hangi sonuçları doğurabilir? Sıcak bir savaş gündemde mi? Ekonomik-politik çatışmaların ortasında kalan insanlığı ne bekliyor? Küresel bir açlık ve gıda krizi yaşanır mı? İşte, yanıtları:

"Tayvan karantinası ve gümrük blokajı"

Çin ve Tayvan arasında savaşla barış arasındaki belirsizlik durumu devam ediyor. Çin’in, Tayvan’a karşı olan yaptırımları sonucu bu ülke karantinaya alınmış gözüküyor. Çin’in çağrılarını görmezden gelmeye devam eden Tayvan yönetimi, Pekin ile görüşmeleri reddediyor. Buna rağmen anketler, Tayvan halkının hükümet politikalarını desteklediğini gösteriyor. 

ABD Temsilciler Meclisi Başkanı Nancy Pelosi'nin Tayvan ziyareti gerginliği artırdı. Pelosi, “Çin’in Tayvan’ı izole etmesine izin verilmeyecek, kongrede Tayvan ziyaretim konusunda tüm tarafların yoğun desteği vardı" açıklaması ile ABD'nin, tek Çin politikasına karşı Asya Pasifik'te askeri ittifakları güçlendirmeye çalıştığını ve Taipei yönetimine açık bir destek mesajı verdiğini ilan etmiş oldu.

Amerika Hint-Pasifik Komutanlığı’nın, “ABD, Tayvan’ı savunmak için hazır” açıklaması sonrası oluşan gerginlik nedeniyle, Japonya güneyde bulunan adalarına donanma birliklerini konuşlandırdı. Japonya, Tayvan çevresinde olası bir çatışmanın caydırıcılığını artırmak için ABD ile birlikte 4 Ağustos 2022’den itibaren askeri tatbikatlara başladı. Japon Hükümeti; Tayvan halkının temel değerlerini paylaştığını, Tayvan'ı çok önemli bir ortak olarak gördüğünü belirten bir açıklamada bulundu. 

Krizin baş mimarı ABD, Tayvan’a silah lojistiği desteği sağlamak için harekete geçti. İlk olarak Tayvan Ordusu’nu modernize etmek için danışmanlar göndermeye başladı.

Gümrük blokajı 

Tayvan’ın hazırlıkları karşısında alarma geçen Çin, müzakereleri kabul ettirmek amacıyla Tayvan’a gümrük karantinası uygulamaya karar verdi. Tayvan medyası, Çin’in 100’den fazla tedarikçiye gıda ithalatını yasakladığı haberlerini dünya kamuoyu ile paylaşmaya başladı. 

Pekin’in, Tayvan’ın ticaret ortaklarına, Tayvan üzerindeki egemenlik iddiasını kabul ettiklerini hatırlatarak yayınladığı bildiride; “Tayvan üzerinde deniz ve hava sahasında denetim yetkimizi kullanmaktan çekinmeyiz” ifadesi Asya-Pasifik bölgesindeki gerilimi iyice tırmandı.

Egemenlik iddiasını pekiştirmek isteyen Pekin Hükümeti, ulusal güvenlik politikalarından taviz vermeyeceğini uluslararası camiaya göstermek için Hava Savunma Tanımlama Bölgesi (ADIZ) ilan etti. Tayvan’ın, hava sahası üzerindeki kontrolünü ele geçirmek için yapılan bu hamlenin etkisini artırmak isteyen Çin, Tayvan karasuları olarak kabul edilen yerlere deniz taşımacılığını da yasakladı. 

Çin’in yapacağı askeri tatbikat ilanına karşı, Tayvan Dış İşleri Bakanı WU da, 9 Ağustos'ta, “Çin’in bizi işgal edeceği konusunda endişeliyiz. Yapılan tatbikatların amacı işgale hazırlanmak. Pekin, Tayvan Boğazı’ndaki ve bölgedeki tüm statükoyu değiştirmek istiyor” yönünde bir açıklamada bulundu. Bu açıklamadan bir gün sonra askeri tatbikatlarını sona erdirdiği de açıklandı.

Gümrük blokajı uygulayarak Tayvan’ı dünyadan izole etmeye kararlı olan Çin, donanmasını, Tayvan’ın etrafına konuşlandırdı. Pekin’in onayı olmadan Ada'ya yaklaşmaya çalışan gemiler durdurularak aramaya tabi tutuldu. 

Tayvan hava sahasına giren uçaklar uyarıldı. Büyük kargo gemileri Çin limanlarına yönlendirildi. Sadece temel gıda ve enerji tedarikine izin verilen çok ağır yaptırımlar uygulandı. 

Yabancı askeri güçler, Ada'ya yaklaşmaya kalkışmamaları konusunda uyarıldı. Çin hükümeti, söz konusu bildiride, Tayvan’ın hava sahasına veya limanlarına giren veya çıkacak olan tüm ulusal ve uluslararası hava yollarını ve nakliye şirketlerini Pekin’in resmi onayını almaları gerektiği konusunda bilgilendirdi. Tüm uçuşların, gemilerin yolcu manifestolarını ve gümrük beyannamelerini sunmalarını istedi. 

Uluslararası toplumun içişlerine müdahale etmekten kaçınmasını talep eden Çin Devlet Başkanı Şi, Tayvan’la yaklaşmakta olan küresel krizi önlemek için görüşmeleri başlatmakta istekliydi.

Taipei, Çin’in görüşme taleplerini reddetti ve karantinayı kırmak için savaş gemilerini ve savaş uçaklarını savaşa hazır hale getirdi. Diğer yandan ABD ve müttefiklerinden acil yardım çağrısında bulundu. 

Tayvan'ın ablukayı kırmak ve limanlarını ticarete açık tutma girişimleri, Çin Ordusu’nun üstün ateş gücü tarafından hızla karşılık buldu. Tayvan Savunma Bakanlığı, 12 Ağustos'ta ABD ile Tayvan arasında Patriot hava savunma füzelerinin bakım ve onarımı için milyarlarca dolarlık sözleme imzaladığını duyurdu. 

Bu arada tüm ithalat ve ihracatın durma noktasına gelmesi ile Tayvan, özellikle enerji ve gıda tedariki konusunda ani bir kıtlık ile karşı karşıya kaldı.

Pekin yönetimi, Taipei Hükümetine birleşme konusunda görüşmeleri kabul etmesi koşulu ile temel gıda malzemelerinin geçişine izin vermeyi teklif etti. Tayvan’ı, müzakereye zorlayan Çin yönetimi, bu ülkeye yönelik tüm ürünlerin giriş ve çıkışını bloke etmeye devam ediyor. 

Pekin, böylelikle uluslararası topluma “egemenliğini tanıdığınız ülke benim kontrolüm altında” mesajı veriyor. Tayvan, küresel ekonomide önemli bir konuma sahip. Dünyanın bilgi ve iletişim teknolojisi endüstrisinde en iyi oyuncu olmasının yanı sıra endüstriyel yelpazede önemli bir mal tedarikçisi.

Dünyanın günlük elektronik ekipmanlarının çoğu, Tayvan'da üretilen bilgisayar çipleri tarafından destekleniyor.

Çin, Tayvan'ı işgal edecek olursa Pekin'e dünyanın en önemli endüstrilerinden biri üzerinde kontrol sağlaması için imkân verilmiş olacak.

Asya Pasifik, dünya nüfusunun yüzde 42'sine ev sahipliği yapan ve dünya GSYİH'sinin yüzde 57'sini ve dünya ticaretinin yüzde 46'sını oluşturan kara kütlesinin yarısını kapsayan bir bölge, büyük ekonomik başarısına ve büyük potansiyeline rağmen bölgenin güvenlik durumu akışkan ve değişken olmaya devam ediyor. Bu durum bize bölgede bir topluluk duygusu bulunmadığı izlenimi veriyor.

Bölgenin tarihi, siyasi ve ekonomik yapısı, etnik kökeni, din ve kültürel gelenekler üzerindeki köklü farklılıkları bölge ülkelerinin ortak bir kader aramasını engelliyor.

Çin ve Tayvan arasındaki gerilim uzlaşma ve barış yolu ile çözüme kovuşturulmak zorunda.

Çin, Güney Çin Denizi’ndeki saldırgan tutumunu sonlandırmaz ise bozulan tedarik zinciri ilk önce 1.4 milyarlık nüfusu ile kendisi için en büyük sorun olacak.

Birleşmiş Milletler ve bölgesel işbirliği teşkilatları barışı sürdürmeyi teşvik etmek zorundalar ve küresel toplumun beklentilerini karşılamak için yeniden devreye girmeliler. Aksi takdirde, Asya-Pasifik’te yaşanan gerginlik Rusya-Ukrayna savaşı ile bozulan tedarik zincirinin büyük bir parçası olma yolunda ilerleyecektir. 

Bu durum ekonomik ve politik çatışmaların ortasında kalan insanlık için küresel açlık krizine ve milyonlarca insan için benzeri görülmemiş gıda kıtlığına neden olabilir.